Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ Β’

Την άνοιξη του 2003 ξεκίνησε η ανασκαφική έρευνα δυτικά της βασιλικής Α’ και σε μικρή απόσταση από αυτήν αποκαλύφθηκε η βασιλική Β’ σε υψηλότερο επίπεδο. Πρόκειται για μία τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική. με εσωτερικές διαστάσεις 16,20 μ. μήκος έως την χορδή του ημικυκλίου της κόγχης και 17,10 μ. πλάτος. Ο τοίχος της κόγχης έχει πλάτος 1,05 και άνοιγμα χορδής 5,60 μ. Οι τοίχοι της βασιλικής είναι κατασκευασμένοι με αργούς λίθους και φέρουν ασβεστοκονίαμα. Σε σχέση με την βασιλική Α’ είναι εμφανής η απουσία αρχαιότερου δομικού υλικού σε δεύτερη χρήση. Η ανατολική πλευρά του ναού είχε καταστραφεί κατά το παρελθόν και γι’ αυτό τον λόγο οι τοίχοι της σώζονται σχεδόν στο ύψος του θεμελίου, ενώ καταστράφηκε εντελώς το δάπεδο. Αντίθετα, η δυτική πλευρά του ναού διατηρείται σε καλή κατάσταση, το δάπεδό της έχει επιστρωθεί με πήλινες πλάκες, καθώς και αυτό ενός τμήματος της δυτικής πλευράς του νότιου κλίτους. Δυστυχώς η καταστροφή τού δαπέδου τού υπολοίπου τμήματος του κλίτους αυτού, όπως και όλου του βορείου ήταν ολοκληρωτική. Τρία ανοίγματα οδηγούν από τον κυρίως ναό προς το νάρθηκα και φέρουν κλίμακες, από τις οποίες η κεντρική είναι μαρμάρινη ενώ οι πλευρές είναι κατασκευασμένες από μεγάλους ακατέργαστους λίθους.

Ο νάρθηκας

Ο νάρθηκας, πλάτους 17,15 και μήκους 5,70 μ., εκτός της επικοινωνίας με τον κυρίως ναό, φέρει άλλα τέσσερα ανοίγματα επικοινωνίας με τα προσκτίσματα. Η βόρεια και νότια είσοδος του νάρθηκα οδηγεί, διαμέσου μιας κλίμακας, σε πρόπυλα τα οποία πιθανότατα ανήκουν και αυτά στη δεύτερη φάση του ναού, όπως μπορούμε να διακρίνουμε από τον τρόπο δόμησής τους. Το δάπεδό του έχει επιστρωθεί με πήλινες πλάκες διαστάσεων 0,40Χ0,55 μ., όμοιες προς αυτές του κεντρικού κλίτους, διατηρούμενο σε καλή κατάσταση.     .

ΤΟ ΝΟΤΙΟ ΠΡΟΣΚΤΙΣΜΑ

Νότια της βασιλικής, σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο, αποκαλύφθηκε ένα πρόσκτισμα, εσωτερικών διαστάσεων μήκους 6,50 και πλάτους 6,70 μ., με θύρα εισόδου, πλάτους 1,20 μ., προς τα δυτικά και το οποίο επικοινωνεί με το βόρειο τμήμα του νότιου κλίτους. Τούτο είναι μεταγενέστερο της βασιλικής και για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν αργοί λίθοι χωρίς συνδετικό κονίαμα. Αποσπασματικά ίχνη τού δαπέδου εντοπίστηκαν στη βορειοανατολική και νοτιοδυτική γωνία του. Μία κυκλική κατασκευή, αποτελούμενη από τμήματα κεραμίδων, αποκαλύφθηκε στη νοτιοδυτική γωνία και η χρήση της παραμένει άγνωστη. Κάτω από το κατεστραμμένο επίπεδο του δαπέδου του κτίσματος βρέθηκαν ένας θησαυρός, αποτελούμενος από 16 χάλκινα νομίσματα, πιθανότατα της αρχαίας περιόδου, καθώς και άλλα χάλκινα νομίσματα της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Βόρεια της βασιλικής, σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο, εντοπίστηκαν ίχνη ενός άλλου προσκτίσματος το οποίο επικοινωνούσε με το βόρειο κλίτος. Η έρευνα στο παραπάνω σημείο δεν έχει ολοκληρωθεί.

ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΙΘΡΙΟΥ

Μία μεγαλοπρεπής είσοδος στον δυτικό τοίχο του νάρθηκα, από δύο μαρμάρινα σκαλοπάτια, οδηγεί σε ένα άνδηρο. Στο επίπεδο αυτό διαμορφώνεται μία σειρά επιμήκων κτισμάτων, από τα οποία μέχρι σήμερα (2005) έχουν αποκαλυφθεί τέσσερα, συνολικού μήκους 4,15 μ. και πλάτους πιθανότατα όσο και η βασιλική 17,15 μ. Τα υπ’ αρ. 1 και 2 ανάγονται χρονολογικώς σε μεταγενέστερους χρόνους της κατασκευής τής βασιλικής και βρίσκονται εκτός του χώρου του προγενέστερου αυτών αιθρίου, ενώ τα 3,4 και 5 (που δεν έχουν ερευνηθεί ακόμη) ανήκουν στην αρχική φάση της, άρα και του αιθρίου και έχουν κατασκευασθεί εντός αυτού.

Το κτίσμα 1

Οι διαστάσεις του είναι 2,40Χ3,30 μ. και επικοινωνεί με το κτίσμα 2 μέσω μιας θύρας πλάτους 1,35 μ., η οποία βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά, και οι τοίχοι του, πλάτους 0,70 μ., είναι κατασκευασμένοι με αργούς λίθους χωρίς συνδετικό κονίαμα. Στο μέσο της δυτικής πλευράς του αποκαλύφθηκε ένας κιβωτιόσχημος τάφος, επί του δυτικού τοίχου, του οποίου ένα τμήμα καταστράφηκε κατά την κατασκευή του. Ο τάφος διατηρείται αποσπασματικά και το διασωθέν τμήμα του έχει διαστάσεις 0,42Χ0,49 μ. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν ανάγλυφες μαρμάρινες πλάκες, ίσως τμήματα θωρακίων, το δε ανατολικό κατεστραμμένο τμήμα του είχε κατασκευαστεί από ακατέργαστους λίθους στο οποίο ήταν εντοιχισμένο τμήμα μηρού ενός αρχαίου μαρμάρινου αγάλματος. Η θέση του τάφου δηλώνει αρκετά μεταγενέστερη εποχή, προφανώς μετά την καταστροφή του ναού.

Μετά την αφαίρεση των κεραμίδων βρέθηκε στη βορειοδυτική γωνία ένας πήλινος κωνικός αγωγός, πιθανότατα για τη μεταφορά νερού, ο οποίος στην ανοικτή πλευρά του φέρει δύο υποδοχές για την ένωσή του με άλλο. Στο βόρειο τοίχο του κτίσματος 1 βρέθηκε εντοιχισμένη η μαρμάρινη βάση ενός κιονίσκου, ύψους 0,54 μ.

Το κτίσμα 2

Οι διαστάσεις του είναι 3,10Χ3,50 μ. Βόρεια εντοπίστηκε ο νότιος τοίχος του αιθρίου, ο οποίος καταστράφηκε μεταγενέστερα για να επικοινωνούν τα κτίσματα 1 και 2. Το άνοιγμα της επικοινωνίας είναι 2,60 μ. και φέρει και δυτικά από δύο παραστάδες, μήκους 0,80 και πλάτους 0,70 μ. Στη δυτική εσωτερική παρειά του κτίσματος διαμορφώνεται ένα ερμάριο-θήκη πλάτους 0,74 μ. Όλη η επιφάνεια καλυπτόταν από στρώμα καταστροφής, από κεραμίδια στέγης και λίθους που προήλθαν από την πτώση του δυτικού τοίχου, μεταξύ δε αυτών βρέθηκε και ένα με εγχάρακτο σταυρό. Μετά την αφαίρεση του στρώματος καταστροφής αποκαλύφθηκε ένα τμήμα του πήλινου δαπέδου καθώς και ένα λίθινο θρανίο κατά μήκος της ανατολικής πλευράς. Στο δυτικό τοίχο του κτίσματος βρέθηκαν εντοιχισμένοι αρκετοί μαρμάρινοι κιονίσκοι (βάσεις και κιονόκρανα) σωζόμενοι κατά το ήμισυ. Η βορειοδυτική πλευρά καλύπτεται από στρώμα στάχτης.

Το κτίσμα 3

Πρόκειται για το πρώτο κτίσμα της αρχικής φάσεως της βασιλικής με διαστάσεις 3,90Χ4,15 μ. Ένα παχύ στρώμα καταστροφής, αποτελούμενο από κεραμίδες στέγης αλλά και λίθους από τα κρημνίσματα των τοίχων, κάλυπτε όλη την επιφάνεια. Στη νοτιοανατολική πλευρά του κτίσματος εντοπίσθηκε μία ορθογώνια κατασκευή, στην άνω επιφάνεια της οποίας σώζεται μία μαρμάρινη πλάκα, ίσως σε δεύτερη χρήση. Η πλάκα εδράζεται πάνω σε μία κτιστή κατασκευή από λίθους και πλίνθους, η οποία φέρει επένδυση από κονίαμα. Η βόρεια πλευρά της είναι σπασμένη και βρέθηκε βορειότερα σε μικρή απόσταση. Πρόκειται, πιθανότατα, για τράπεζα προσφορών και ίσως ο χώρος αυτός να συνδέεται με το Διακονικό της βασιλικής. Αρχικά η θέση τής τράπεζας ήταν βορειότερα, όπως μπορούμε να διακρίνουμε από τα ίχνη που σώζονται σε χαμηλότερο επίπεδο. Μετά την αφαίρεση του στρώματος καταστροφής εμφανίστηκε σε όλη σχεδόν την επιφάνεια του χώρου ένα παχύ στρώμα στάχτης που δηλώνει ότι ο χώρος καταστράφηκε από πυρκαγιά. Ίχνη πυράς παρουσιάζουν και όλα τα όστρακα που περισυνελέγησαν στον παραπάνω χώρο. Τη δυτική πλευρά τού κτίσματος περιτρέχει ένα λίθινο θρανίο και στον τοίχο αποκαλύφθηκαν δύο ερμαρια­θήκες που φέρουν εσωτερικά κονίαμα. Στη νοτιοδυτική γωνία εντοπίστηκε ένας ακέραιος λύχνος με πέντε μύξες καθώς και η πήλινη βάση του. Μπροστά από το θρανίο βρέθηκαν αρκετά όστρακα καθώς και δύο οπές πάνω στο έδαφος που παρουσίαζαν ίχνη πυράς. Στο εσωτερικό της νοτιότερης των οπών βρέθηκε ένας θησαυρός 19 χάλκινων νομισμάτων. Από την ίδια περιοχή προέρχεται και μεγάλος αριθμός υάλινων θραυσμάτων, τα οποία είχαν παραμορφωθεί εξαιτίας της μεγάλης θερμοκρασίας η οποία αναπτύχθηκε κατά την διάρκεια της πυρκαγιάς. Κατά μήκος του βόρειου τοίχου εντοπίστηκαν και αρκετά σπαράγματα τοιχογραφιών. Στη νότια πλευρά, αντίστοιχα, εντοπίστηκε ένα μαρμάρινο σκαλί που οδηγεί στο χώρο 2. Στη βορειοδυτική πλευρά μία θύρα οδηγεί στο κτίσμα 4.

Το κτίσμα 4

Μία κλίμακα, αποτελούμενη από δύο σκαλοπάτια, οδηγεί στο κτίσμα 4, το οποίο έχει διαστάσεις 3,25Χ4,10 μ. Η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι την αποκάλυψη των δαπέδων, διότι στη βόρεια πλευρά η επίχωση σώζεται σε μεγάλο ύψος και φέρει δόμους μεγάλων διαστάσεων από το αρχαίο τείχος. Κατά την έρευνα στο βόρειο τοίχο αποκαλύφθηκε μία θύρα η οποία οδηγεί και αυτή με την σειρά της στο κτίσμα 5.

Η χρονολόγηση

Αν και η έρευνα δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, τα νομίσματα, που βρέθηκαν κάτω από το παχύ στρώμα καταστροφής και πάνω στο δάπεδο του νάρθηκα, χρονολογούν την φάση της βασιλικής μετά την περίοδο του Ιουστινιανού Α’ (527-565) και σίγουρα μετά το δεύτερο μισό του 60υ αι. μ.Χ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Δεριζιώτης, Λ. & Κουγιουμτζόγλου, Σπ. 2007. Θεσσαλικό Ημερολόγιο. τ. 51. Λάρισα.